Η ΜΑΝΤΙΝΑΔΑ (ΜΑΝΤΙΝΑ)

Τι είναι μαντινάδα Μαντινάδα λέγεται η στροφή με δυο στίχους που ομοιοκαταληκτούν απαραίτητα και τέσσερα ημιστίχια που το 1 και 3 δεν ομοιοκαταληκτούν απαραίτητα. Το μέτρο (= οι τονισμένες και άτονες συλλαβές, καθώς και αυτές που άδονται με επιμήκυνση ή επιβράδυνση) των στίχων του ποιήματος αυτού είναι ανάλογα με το σκοπό ή το μέτρο του χορού που συνοδεύει................ Ετυμολογία της λέξης μαντινάδα Η λέξη μαντινάδα προέρχεται ετυμολογικά από τα «μαντεύω μαντεύομαι» απ' όπου και μάντης, μαντείο κ.α. επειδή το ποίημα μαντινάδα, όπως λέει και η ιστορία του, περιέχει χρησμό ή άλλως προμήνυμα, έκφραση απόκρισης, προαίσθημα ή συναίσθημα κ.τ.λ. Ο χρησμός και η προφητεία είναι κατά βάση συναίσθημα, το τι αισθανόμαστε και η μαντινάδα τη ψυχική μας κατάσταση εκφράζει. Παρέβαλε και ότι οι μαντινάδες ποτέ δεν αναφέρουν τα ονόματα αυτών στους οποίους απευθύνονται και με μαντική εξακριβώνεται. Κατά άλλους η λέξη μαντινάδα προέρχεται είτε από το βενετσιάνικο matinada = ιταλικά mattino είτε από το λατινικό mandatum. Ωστόσο η βενετσιάνικη λέξη mane > mattino = η αυγή, έχει έννοια που δε συνάδει προς αυτή της ελληνικής λέξης «μαντινάδα». Ομοίως η λατινική λέξη mando > mandatum = το μαντάτο, η εντολή ( και εξ αυτού «άκουσες τα μαντάτα» = άκουσες τις εντολές, άρα τα νέα) έχει έννοια που δε συνάδει με αυτή της ελληνικής λέξης «μαντινάδα». Προφανώς αυτά να είναι δάνεια από τα ελληνικά «μαντεύω, μαντινάδα...», όπως και τόσες άλλες λέξεις: teatro, commodia... Η λέξη «μαντίλι, μαντίλα» δεν είναι από το «μαντεύω», όπως λέγεται, αλλά από το ιμάς > ιμάντος, μαντίλα, κεφαλομάντιλο............... Η ιστορία της μαντινάδας Σύμφωνα με το Στράβωνα (Γεωγραφικά Ι, IV ), ο κρητικός μάντης και προφήτης Επιμενίδης (6ος αι. π.Χ.) έγραφε τους καθαρμούς και τους χρησμούς σε ποίηση, έπη. Ομοίως, ο Παυσανίας («Αττικά», 34) αναφέρει ότι στο μαντείο του Αμφιάραου (Το Αμφιαράειο ήταν μαντείο, ναός και θεραπευτήριο κοντά στον Ωρωπό και στο οποίο γινόταν και αγώνες μουσικοί και γυμνικοί) υπήρχε ένας Κρητικός με το όνομα Ιοφών από την Κνωσό που τους χρησμούς των εξηγητών τους έλεγε με εξάμετρους στίχους και μ΄ αυτά είχαν φτιαχτεί έπη. O Διόδωρος Σικελιώτης (Ιστορική Βιβλιοθήκη 5, 74 - 76) μας πληροφορεί ότι ο Απόλλωνας, ο Θεός της μουσικής, αν και ονομάζεται Λύκιος και Πύθιος, γεννήθηκε στην Κρήτη και εκεί εφεύρε τη λύρα και τη μουσική, το τόξο και την ιατρική με τα φάρμακα, μέσω μαντικής. Ειδικά τη λύρα του την επινόησε ο Ερμής. Γιος του Απόλλωνα ήταν ο Ασκληπιός , στον οποίο έμαθε τα της ιατρικής και έτσι ο Ασκληπιός έγινε μετά ο Θεός της ιατρική. Επομένως η ποίηση και η μουσική ξεκίνησαν από την Κρήτη ή είναι στο αίμα των Κρητικών εδώ και χιλιάδες χρόνια, από Μινωικής εποχής. Σημειώνεται ότι: 1) Μαντινάδα λέγεται το δίστιχο που εκφράζει κάποιο μήνυμα, μαντάτο, κάτι ως ο χρησμός, διαφορετικά έχουμε απλώς δίστιχο. Η αιτία άλλωστε και για την οποία αφενός όταν ειπωθεί μια μαντινάδα, οι άλλοι προσπαθούν να μαντεύσουν σε ποιο απευθύνεται ή τι μήνυμα περικλείει και αφετέρου άλλο μαντιναδολόγος (αυτός που γράφει μαντινάδες) και άλλο ριμαδόρος ( = αυτός που γράφει δίστιχα, ρίμες). Η μαντινάδα τη δουλεία του τηλέγραφου κάνει πέμπει ο νιος τα σήματα κι η κοπελιά τα πιάνει (Γ. Λέκας, πρόεδρος Κρητών στιχουργών) Καράβι της παράδοσης είναι η μαντινάδα Και κουβαλά νοήματα, ήθος και νοστιμάδα (Κ. Καλέργης, συγγραφέας) Απλώς και κατ’ επέκταση «μαντινάδα» λέγεται κάθε δεκαπεντασύλλαβο και ομοιοκατάληκτο δίστιχο που εκφράζει κάποιο συναίσθημα ή δίδει κάποια πληροφορία ή διαπίστωση κ.α. 2) Οι μαντινάδες είναι απρόσωπος λόγος, δηλαδή δεν φανερώνουν είτε το πρόσωπο στο οποίο απευθύνονται είτε το μήνυμα που περικλείουν (το περιεχόμενό τους) και γι αυτό άλλωστε και καλούνται έτσι, από το μαντεύω – μαντινάδα. 3) Οι μαντινάδες είναι και ο λόγος έκφρασης της μαντικής, του κλήδονα. Δηλαδή οι μαντινάδες είναι αφενός χρησμολογία και αφετέρου κάτι ως οι ψαλμοί στη Θρησκεία.